weterynarz radzi: borelioza

 

 

Borelioza jako choroba odkleszczowa stanowi zagrożenie dla takich zwierząt jak konie, bydło, psy i koty, ale przede wszystkim jest ona bardzo groźną jednostką chorobową dla człowieka.

Borelioza to choroba o kilku nazwach, jedną z najpopularniejszych to choroba z Lyme czy krętkowica kleszczowa. Trudno ją zdefiniować, przede wszystkim przez brak wyrazistych i pewnych objawów. Co więcej, sposobów jej leczenia również jest kilka, a kontrowersji wokół jej istoty jeszcze więcej. Pewnym jest jednak, iż dociera ona do człowieka za pośrednictwem kleszczy. Jej bakterie przenoszone są przez jeden szczególny rodzaj kleszcza - Ixodes. To właśnie on staje się nosicielem choroby, wraz ze swoją śliną aplikując ją swemu żywicielowi.

Choć borelioza stanowi najczęściej występującą chorobę odkleszczową, to i tak ryzyko zakażenia nią, nawet po ugryzieniu przez kleszcza, wynosi jedynie kilka procent. Dodatkowo warto nadmienić, że większość zachorowań występuje w okresie od maja do listopada, a aż 80% przypadków zawiera się włącznie w czerwcu i lipcu. Statystyki te wiążą się z nimfami kleszczowymi, które nie tylko są niewielkie, a zarazem praktycznie niezauważalne, ale właśnie w tym okresie żerują.

Objawy boreliozy u zwierząt

Jedynie ok. 5% zarażonych zwierząt wykazuje objawy choroby. Jeśli już wystąpią, to obraz kliniczny wygląda następująco: gorączka 40,5°C, spadek apetytu, ogólne osłabienie, po kilku tygodniach kulawizny. Objawy te mogą ustępować samoistnie.

Powikłania u zwierząt

W nieleczonej chorobie dochodzi do objawów nerwowych. U koni sporadycznie występują zapalenia stawów, zaburzenia wzroku, zaburzenia neurologiczne, a dla źrebiąt borelioza może okazać się śmiertelną chorobą. U zwierząt, w przeciwieństwie do ludzi, nie obserwuje się postaci z rumieniem wędrującym. W rozpoznaniu choroby pomocne mogą być badania laboratoryjne krwi i moczu. Do powikłań boreliozy należy kłębuszkowe zapalenie nerek, co prowadzi do niewydolności tego narządu, a w konsekwencji do objawów takich jak: spadek masy ciała, wymioty, obrzęki obwodowe. U bydła mogą pojawić się sporadycznie ronienia.

Diagnostyka boreliozy u zwierząt

Aby u psa potwierdzić boreliozę, muszą być spełnione 4 warunki:

- inwazja kleszczy na terenach endemii boreliozy,

- typowe objawy kliniczne (ostra kulawizna),

- przeciwciała anty-Borrelia burgdorferi,

- wyraźna poprawa po antybiotykoterapii.

Profilaktyka boreliozy u zwierząt

Najważniejsze jest niedopuszczenie do inwazji pasożyta. W tym celu stosuje się środki odstraszające kleszcze w postaci oprysków lub preparatów Spot-On, tzw. repelentów zawierających substancje czynne. Nie zawsze taki preparat ochroni zwierzę w 100%, dlatego po spacerze należy dokładnie obejrzeć i wyszczotkować psa. Gdy zauważymy kleszcza - należy go jak najszybciej usunąć (usunięcie do 48 h zmniejsza ryzyko zarażenia boreliozą). Dostępne są także szczepionki przeciw boreliozie, a w przypadku rozpoznania choroby stosuje się antybiotykoterapię, która trwa 4 tygodnie.

Borelioza u zwierząt, choć jest jedną z ważniejszych chorób odkleszczowych, obok babeszjozy, jest znacznie rzadziej diagnozowana i pozostaje często w postaci subklinicznej, dając niespecyficzne objawy, które mogą być silniej wyrażone w przypadku immunosupresji lub na starość, np. wspomniana niewydolność nerek, może być efektem przechorowania boreliozy.

Diagnostyka boreliozy u człowieka

Borelioza nie jest chorobą łatwą do zdiagnozowania, ponieważ nie daje objawów w fazach początkowych. Choroba ta jest szczególnie niebezpieczna w przypadku, kiedy nie zostanie rozpoznana jeszcze na etapie zmian skórnych. W wielu przypadkach towarzyszący boreliozie rumień jest jedynym pewnym i zauważalnym w pierwszych etapach symptomem. Niekiedy bowiem choroba rozwija się przez miesiące i lata w sposób niezauważalny. Gdy natomiast zostaje wykryta, jest już w stadium zaawansowanym lub nawet przewlekłym.

Choć jej diagnoza stanowi sprawę skomplikowaną, to wczesne wykrycie choroby sprawia, iż jest ona w pełni uleczalna. Niestety odkryta za późno, może powodować nawet trwałe i niebezpieczne uszczerbki zdrowia. Rozpoznanie boreliozy u osób, które przeoczyły wystąpienie rumienia, bądź u których wcale się nie pojawił, staje się niebywale trudne. Co gorsza, morfologia krwi nie przedstawia praktycznie żadnych znaczących zmian, więc nawet wśród osób regularnie wykonujących badania, borelioza jest praktycznie niezauważalna. Jedynym, choć nadal nie w stu procentach pewnym sposobem sprawdzenia zachorowalności, jest wykonanie testu. Dwoma najpopularniejszymi z nich są testy Elisa oraz Western-blot.

Objawy u człowieka

Tak jak w przypadku wielu chorób, objawy umożliwiają jej szybkie rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia, tak w kwestii boreliozy sprawa nie jest wcale oczywista. Listy pewnych oraz wyraźnych symptomów niestety stworzyć nie można, z wyjątkiem specyficznego rumienia. Borelioza jako choroba wielonarządowa atakuje różne organy, wywołując rozmaite reakcje.

Sprawdzonym objawem choroby z Lyme jest rumień wędrujący. Na początku będzie on miał kształt koła, wyjątkowo regularnego, jak na zmianę skórną, znajdować się niestety może w różnych miejscach. Jego popularna nazwa to „rumień wędrujący” i rzeczywiście pojawia się niekiedy w zupełnie innym miejscu niż ukąszenie, co więcej - u przeszło 33% chorych rumień w ogóle nie występuje. Zachowanie rumienia musi zostać zauważone, często rozrasta się do znaczących rozmiarów, by po pewnym czasie zwyczajnie zacząć zanikać od środka aż do krawędzi koła.

Objawy, które mogą pojawić się w trakcie trwania choroby, nie są objawami stricte boreliozy, mogą występować również przy mnóstwie innych schorzeń i bakterii, są one jedynie oznaką pracy systemu immunologicznego, który próbuje się bronić, można jedynie spekulować, że właśnie przed boreliozą. Są jednak symptomy, ułatwiające zdefiniowanie właśnie tej choroby. Najbardziej charakterystycznymi, choć nadal nie pewnymi, są te, związane ściśle z układem nerwowym. Niestety mogą one wynikać z wielu innych przyczyn, ich nagłe wystąpienia bez względu na źródło, powinno zmusić do wizyty u lekarza. Wśród nich są przede wszystkim:

- zmiany słuchowe – chwilowy zanik słuchu, słyszenie dźwięków, jak brzęczenie czy szum,

- odczucia skórne – ostre i nagłe bóle, uczucie zimna lub gorąca bez wyraźnych przyczyn,

- jednostronny bądź obustronny paraliż twarzy – wyjątkowo niebezpieczny,

- zaburzenia pracy mięśni – drganie, dygotanie, skurcze,

- osłabienie – szczególnie dotyczy mięśni,

- zaburzenia psychiczne – zagubienie, depresja, zdezorientowanie,

- problemy z wymową,

- zaburzenia wzroku.

Poza układem nerwowym, o pojawieniu się boreliozy świadczyć będą zmiany stawowe. Ten objaw niestety może stać się obiektem powikłań, niewyleczona choroba może spowodować stałe zniekształcenie stawów. Jeśli chodzi o sam symptom, zazwyczaj ukazuje się rzutami, w okresach zaostrzeń jeden lub oba stawy – zwykle kolanowe oraz biodrowe – cechują się obrzękiem i niestety towarzyszy temu ogromny ból. Specyficznym objawem dla bakterii europejskich, wywołujących boreliozę jest także zanikowe zapalenie skóry. Pozostałe, takie jak różnorodne bóle, mdłości czy jakiekolwiek zmiany w organizmie zależne są od narządu, który choroba zaatakuje. Objawy w zależności od infekcji konkretnego organu prezentują się inaczej i związane są wyłącznie z zaburzeniami jego pracy.

Leczenie

Co do leczenia boreliozy istnieje kilka teorii. W zgodzie ze standardowym sposobem reagowania w obliczu wcześnie zauważonej boreliozy, a więc zwłaszcza w przypadkach, kiedy choroba zostanie wykryta na podstawie pojawiającego się rumienia, pacjenci otrzymują przez okres od tygodnia do kilku miesięcy antybiotyk, najczęściej doksycyklinę. Terapia tego typu, w fazie wstępnej, rzeczywiście pomaga, większość pacjentów zostaje wyleczona, niestety niewielka część – wyjątki – zostaje nadal obarczona chorobą, która, niestety, jest niewidoczna. Antybiotyk jest nieskuteczny, że nie zabije wszystkich znajdujących się w organizmie krętków, a to oznacza, że po pewnym czasie borelioza przedstawi swój nawrót. 

Powikłania u człowieka

Poprzez fakt trudnej diagnostyki boreliozy stanowi ona nadal chorobę niebezpieczną, szczególnie przez tak wiele wątpliwości, których medycyna nie potrafi jeszcze rozwiać. Za sprawą trudnego jej zauważenia ma ona możliwość rozwijać się w organizmie człowieka przez długie miesiące, a nawet lata, doprowadzając do naprawdę ciężkich powikłań. Możemy wymienić ich trzy najcięższe i najbardziej niebezpieczne formy:

- powikłania mózgowe,

- powikłania sercowe,

- powikłania stawowe.

Nie da się ukryć, że problemy dotykające ośrodkowego układu nerwowego wydają się być najgroźniejsze. W tym miejscu borelioza ma szerokie pole działania – w wielu przypadkach występuje pod postacią zapalenia opon mózgowych, w innych dotyka nerwy czaszkowe i obwodowe, a niekiedy prowadzi nawet do zapalenia samego mózgu. Neuroborelioza, bo tak nazwiemy tę formę boreliozy, zauważona w odpowiednim stadium, może nie pozostawić trwałych zmian. Często niestety staje się inaczej, a osoby chore na zawsze pozostają z porażeniem nerwu twarzowego lub niedomykalnością powiek. Do gorszych pozostałości po neuroboreliozie, należą natomiast porażenie mięśni (wszystkich - w przypadku przewlekłego zapalenia mózgu) lub uszkodzenie nerwów czaszkowych. Neuroborelioza, jak żadna inna odmiana tej choroby, może także zmienić psychikę człowieka, wpędzając go w depresję lub otępienie.

Jeśli chodzi natomiast o powikłania sercowe, występują one niezwykle rzadko, bo jedynie u 5% chorych. Wówczas odczuwane są nierówne bicie serca, a jednym z najgorszych efektów może stać się nawet niewydolność serca. Powikłania związane ze stawami również nie pojawiają się często. Jeśli leczenie boreliozy zostaje zastosowane właściwie wcześnie, nie powinny się pojawić. Borelioza, która przebiega jako zapalenie stawów, dotyka przede wszystkim kolana i biodra, a co najważniejsze, może pojawić się nawet po dwóch latach od chwili zakażenia. W przypadku trwałego powikłania chory narażony jest na zniekształcenie stawów. Warto jednak pamiętać, iż wcześnie zauważona i odpowiednio leczona borelioza jest zwyczajną chorobą, która w żaden sposób nie zagrozi na stałe organizmowi. Aby jednak możliwe było je zidentyfikowanie, należy obserwować swoje ciało, szczególnie w okresie, gdy narażeni jesteśmy na ataki kleszczy. 

Źródło: portal.abczdrowie.pl, borelioza.net.pl